زنیان Ajwain

نام تجاری گیاه:

Ajwain

نام علمی گیاه:

.Trachyspermum ammi L 

تاریخچه:

منشأ این گیاه به احتمال زیاد، مصر است و اکنون در سرتاسر خاورمیانه پرورش داده می شود. این گیاه بسیار قدیمی، همانند بسیاری از دیگر ادویه ها، مصرف دارویی داشته است.

  

خواص :

۱- بهبود عملکرد دستگاه گوارش

زنیان حاوی مقادیر زیادی تیمول است که با سرعت بخشیدن به عمل هضم، به بهبود سوء هاضمه و نفخ کمک می کند و از حالت تهوع می کاهد. براساس مقاله ی منتشر شده در Journal of Natural Remedies ، ثابت شده است که زنیان باعث تحریک ترشح اسیدهای معده و کمک به هضم می شود و می تواند زمان انتقال غذا در دستگاه گوارش را کاهش دهد. همچنین باعث افزایش تأثیر آنزیم های لیپاز و آمیلاز لوزالمعده می شود.

۲- بهبود تنفس

براساس مقاله ی منتشر شده در ژورنال Journal of Natural Remedies  ، در یک آزمایش بالینی، اثر عصاره ی آبی بذر زنیان بر تعداد سرفه ها، بررسی شد. برپایه ی نتایج این آزمایش، بذر زنیان به طور چشمگیری از تعداد سرفه ها کاست. در پژوهش دیگری، با بررسی اثر زنیان بر بیماران آسمی، مشاهده شد که عصاره ی این گیاه اثر مثبت بر مجاری عبور هوا داشت و اثر آن با داروی تئوفیلین قابل مقایسه بود. مطالعات دیگر، اثر بازدارندگی عصاره و اسانس زنیان بر پذیرنده های هیستامین(H1) در نای خوکچه های هندی را نشان دادند. به اعتقاد محققان، اثر تسکین دهندگی زنیان بر تنفس می تواند به دلیل وجود کارواکرول در آن باشد.

۳- بهبود عملکرد کبد

در مقاله ای در ژورنال Journal of Ethnopharmacology ، نتایج بررسی اثر حفاظتی زنیان بر کبد موش های سوری ذکر شده است. در این مقاله آمده است که عصاره ی متانولی زنیان از کبد موش های سوری در برابر اثر منفی پاراستامول محافظت کرد و طی آسیب کبدی سبب تعدیل آنزیم های کبدی، آلکالین فسفاتاز (ALP) و آمینوترانسفرازها (AST و ALT)، هم شد. مقاله ی دیگری در ژورنال Food and chemical toxicology نتایج حاصل از آزمایشی را نشان می دهد که در آن اثرِ عصاره ی زنیان بر مسمومیت کبدی ناشی از هگزاکلروسیکلوهگزان (HCH) در موش های صحرایی بررسی شد. در این پژوهش مشاهده شد که کاربرد HCH در موش ها منجر به افزایش پراکسیداسیون چربی و کاهش میزان گلوتاتیون، کاهش فعالیت آنزیم سوپراکسیددسموتاز، کاتالاز و گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز در کبد شدکه همگی تغییرات نامطلوبی در این عضو بدن هستند. خوراندن عصاره ی زنیان به موش ها، با کاهش میزان پراکسیدهای چربی در کبد و افزایش فعالیت آنزیم های نامبرده اثر سمی HCH را از بین برد.

۴- تنظیم کلسترول خون

در پژوهشی مشاهده شد که در شرایط in vivo (درون شیشه ای)، پودر بذر زنیان اثر مثبتی بر پروفایل چربی داشت و از میزان کلسترول کل، کلسترول بد و تری گلیسرید ها کاست.  نتایج حاصل از بررسی اثر زنیان بر میزان چربی خون بیماران مبتلا به چربی خون بالا که در مقاله ای در ژورنال Journal of Drug Delivery and Therapeutics منتشر شد هم حاکی از آن است که مصرف بذر زنیان منجر به کاهش میزان کلسترول بد و افزایش مقدار کلسترول خوب شد. به گفته ی نویسندگان این مقاله، نیاسین و تیمول زنیان از ترکیبات مؤثر بر میزان کلسترول و حفظ سلامت قلب و عروق هستند. آنها معتقدند سازوکار اثر زنیان بر کاهش کلسترول می تواند اثر این گیاه بر کاهش گردش انتروهپاتیک(جریان مواد بین کبد و روده) کبد باشد.

۵- کاهش درد

براساس یافته های حاصل از پژوهشی که در مجله ی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران منتشر شد، مصرف زنیان از میزان درد مزمن ناشی از فرمالین در موش های صحرایی کاست. به اعتقاد محققان، اثر ضد دردی مشاهده شده ی عصاره ی گیاه زنیان در این تحقیق ممکن است مربوط به اثر تیمول و اسیدهای چرب ضروری، در عصاره ی این گیاه باشد که هردو موجب فعال شدن سیستم کولینرژیکی در سیستم عصبی مرکزی می شوند. سیستم کولینرژیک یکی از چند سیستم تعدیل کننده ی درد است که موجب مهار دردهای تونیکی و مداوم می شود.

پژوهشگران در تحقیقی که نتایج آن در ژورنال Journal of Pharmacy منتشر شد با بررسی اثر زنیان بر میزان درد حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره الکلی زنیان می تواند به عنوان ماده ضد درد به کار رود. اثر ضد دردی عصاره زنیان در این مطالعه، سریع و طولانی مدت بود. این عصاره حاوی ترکیباتی مانند آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، استروئیدها و پلی فنل هاست که خاصیت ضد درد دارند.

۶- بهبود زخم معده

اثر داروی امپرازول و عصاره ی هیدروالکلی دانه ی زنیان بر درمان زخم معده ی ناشی از مصرف ایبوپروفن در موش های صحرایی بالغ بررسی شد و نتایج نشان دادند که عصاره ی دانه ی زنیان به صورت وابسته به دوز موجب بهبودی زخم معده در این حیوانات شد و میانگین تعداد و مساحت زخم های معده در گروه های دریافت کننده ی عصاره به طور چشمگیری کمتر از گروه دریافت کننده ی امپرازول بود. مقدار آنزیم های کبدی نیز در گروه دریافت کننده ی عصاره افزایش یافت. سازوکار اثر عصاره ی دانه ی زنیان در درمان زخم معده روشن نیست ولی از مقایسه ی اثر درمانی آن با داروی امپرازول می توان احتمال داد، عصاره ی زنیان هم مانند این دارو ترشح اسید را در معده تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین ممکن است که عصاره ی زنیان از طریق اثر آنتی اکسیدانی خود نقش موثری در بهبودی زخم معده ایفا کرده باشد.

۷- تنظیم فشار خون

در پژوهشی که نتایج آن در ژورنال Journal of Pharmacy Research منتشر شد، عصاره زنیان به طور وابسته به دوز سبب کاهش فشار خون شد. این عصاره، فشار خون را از حدود ۶ درصد (با دوز ۳ میلی گرم بر کیلوگرم) تا حدود ۴۲ درصد (با دوز ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) کاهش داد. تیمول موجود در زنیان باعث کاهش فشار خون می شود. این گیاه حاوی ترکیب بلوکه کننده ی کانال های کلسیم است که می تواند توجیهی برای اثر آن در کاهش فشار خون باشد.

بهترین زمان مصرف :

۱ تا ۲ ساعت پیش یا پس از غذا(ترجیحا پس از غذا).

عوارض جانبی :

• بارداری وشیردهی: زنیان می تواند باعث انقباض رحم شود و مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی شود. درباره ی  بی خطر بودن زنیان برای بانوان شیرده، اطلاعات کافی موجود نیست، پس بهتر است در دوران شیردهی هم، از مصرف این گیاه خودداری شود.
• با اینکه زنیان می تواند در بهبود آنزیم های کبدی موثر باشد، ممکن است سبب تشدید برخی انواع بیماری های کبدی شود.
• جراحی: ممکن است زنیان سرعت لخته شدن خون را کاهش و خطر خون ریزی را افزایش دهد، پس بهتر است ۲ هفته پیش از جراحی مصرف آن را متوقف کنید